نقش ظروف آزمایشگاهی در دقت نتایج
در هر آزمایشگاه علمی، از پاتولوژی و بیوشیمی گرفته تا میکروبیولوژی و شیمی تجزیه، دقت نتایج وابستگی مستقیم به کیفیت و نوع ظروف آزمایشگاهی دارد. ظروف آزمایشگاهی نهتنها برای نگهداری، مخلوط کردن و انتقال مواد بهکار میروند بلکه نقش حیاتی در ایمنی کاربر و صحت اندازهگیریها دارند. در این مقاله سایت پاتولوژی شاپ تلاش میکنیم با شما در شناخت درست انواع این ظروف و کاربرد هرکدام از آنهاکه یکی از پایههای اصلی کار علمی دقیق و ایمن است همراهی کنیم. تا انتها با ما باشید.
طبقهبندی کلی ظروف آزمایشگاهی
ظروف آزمایشگاهی را میتوان از چند نظر طبقهبندی کرد:
بر اساس جنس
- شیشهای: مقاوم در برابر حرارت و مواد شیمیایی (مثل شیشه بوروسیلیکات یا پیرکس).
- پلاستیکی سبک و ارزان، مناسب کارهای روتین یا محیطهای آموزشی.
- فلزی بیشتر در آزمایشهای خاص یا برای نگهداری مواد تحت فشار یا دمای بالا.
بر اساس کاربرد
- ظروف اندازهگیری حجم مثل بالن حجمی و مزور
- ظروف واکنش و حرارتدهی مثل بشر و ارلن
- ظروف انتقال مایع مانند پیپت و بورت
- ظروف کشت و نگهداری پتری دیش و ویال
بر اساس امکان استفاده متعدد
امروزه گسترش تکنولوژیهای تخصصی آزمایشگاهی از یک سو و حجم کار بالا از سوی دیگر مدیران آزمایشگاهها را به استفاده از برخی از ظروف یکبار مصرف راغب کرده است. این روند بیشتر به منظور افزایش سرعت انجام کارها، کاستن از حجم کاری تکنسینها و همچنین پیشگیری از گسترش برخی آلودگیها انجام میشود.
ظروف یکبار مصرف
مانند پتری دیش پلاستیکی، فالکون، میکروتیوب و سرسمپلر. این ظروف پس از یکبار استفاده دور ریخته میشوند تا از انتقال آلودگی جلوگیری شود.
- مزیت: کاهش ریسک آلودگی متقاطع و صرفهجویی در زمان شستوشو.
- عیب: تولید زباله بیشتر و هزینه مصرفی بالاتر.
ظروف با امکان مصرف چندباره
شامل ظروف شیشهای مانند بشر، ارلن، بالن و بورت که پس از شستوشو و استریل مجدد قابل استفاده هستند.
- مزیت: دوام بالا و صرفهجویی اقتصادی در بلندمدت.
- عیب: نیاز به شستوشو، خشککردن و احتمال باقیماندن آلودگی در صورت شستوشوی ناقص.
معرفی و کاربرد انواع ظروف آزمایشگاهی
بشر (Beaker)
بشر یکی از پرکاربردترین ظروف آزمایشگاهی است. بدنهای استوانهای با لبهی ریزش دارد که برای مخلوط کردن، حرارت دادن و آمادهسازی محلولها استفاده میشود.
جنس بشر معمولاً شیشهای یا پلاستیکی است. بیشترین کاربرد آن استفاده در حلکردن مواد جامد در حلال، حرارتدهی روی هیتر مگنت یا انتقال محلولها است. نکته مهم اینکه خط مدرج آن تقریبی است و برای اندازهگیری دقیق حجم مناسب نیست.
ارلن مایر (Erlenmeyer Flask)
ارلن با دهانهی باریکتر از بشر طراحی شده تا هنگام تکان دادن محلول، از پاشش جلوگیری کند.
کاربردان تقریباً مانند بشر انجام واکنشهای شیمیایی، تهیه محلول با اختلاط و کشت سلولی در بعضی کاربردهااست. ویژگی خاصی که آن را از بشر متمایز میکند قابلیت بستن درپوش برای نگهداری نمونهها است.
بالن حجمی (Volumetric Flask)
بالن حجمی یکی از دقیقترین ظروف برای تهیه محلول با حجم مشخص است.
این بالنها در ساخت محلول استاندارد با غلظت معلوم کاربرد دارند. باید دقت شود که فقط تا خط نشانه پر شود؛ پر کردن بیش از حد دقت را از بین میبرد.
پیپت و میکروپیپت (Pipette & Micropipette)
این ابزارها وسایل انتقال دقیق حجم مشخص مایع هستند. از پیپت مدرج برای انتقال حجمهای میلیلیتری استفاده میشود. میکروپیپ برای کارهای دقیقتر در محدوده میکرولیتر، بهویژه در آزمایشهای مولکولی و پاتولوژی بکار گرفته میشود. نکته مهم اینکه نوک پیپت همیشه باید تمیز و خشک باشد تا آلودگی منتقل نشود.
پتری دیش (Petri Dish)
پتری دیشها ظروف دایرهای شکل و کمعمق برای کشت میکروارگانیسمها هستند. جنس آنهاشیشهای یا پلاستیکی است و در زمینه کشت باکتریها، قارچها یا بررسی رشد سلولی بکار گرفته میشوند. پتری دیشها قبل از استفاده باید حتماً استریل شوند.
بورت (Burette)
بورت ها لولههای مدرج با شیر خروجی در انتها برای اندازهگیری دقیق حجم مایع در تیتراسیون هستند. در آزمایشهای شیمی تجزیه و تعیین غلظت محلولها بکار گرفته میشوند. پیش از استفاده و به منظور کاهش احتمال خطا بورت باید با محلول اصلی شستشو شود.
لوله آزمایش (Test Tube)
اگر بتوان لولههای ازمایش را با کمی مسامحت ظرف قلم داد کرد میتوان گفت این لولهها ظروف باریکی برای نگهداری مقدار کمی محلول یا انجام واکنشهای کوچک هستند. لولههای آزمایش در تستهای شیمیایی، بررسی واکنشهای رنگی یا رسوبی کاربرد دارند. هنگام حرارت دادن باید زاویهدار نگه داشته شوند تا از پاشش جلوگیری شود.
دکانتور (Separatory Funnel)
دکانتور وسیلهای برای جداسازی دو فاز مایع غیرقابل اختلاط (مثلاً آب و اتر) از یکدیگر است. دکانتورها در قسمت پایین برای تخلیه کنترلشده دارای شیر هستند و در استخراج ترکیبات آلی یا شستشوی محلولها به کار میروند.
قیف آزمایشگاهی (Funnel)
در نظر گرفتن قیف به عنوان ظرف هم نیازمند مقداری تردید است. برای انتقال مایعات یا جامدات به درون ظروف با دهانه باریک ازا نواع قیف ساده، صافیدار و بوخنر (برای فیلتراسیون) استفاده میشود.
مزور (Graduated Cylinder)
مزور وسیلهای استوانهای و مدرج برای اندازهگیری حجم مایعات با دقت متوسط است. تعیین حجم محلولها تقریبی است و در زمان خواندن، چشم باید همسطح با سطح افقی مایع درون آن باشد.
ظروف نگهداری نمونهها
بطریهای شیشهای، ویالها، فالکونها و میکروتیوبها برای نگهداری کوتاه یا بلندمدت نمونههای مایع یا جامد استفاده میشوند.
نکات مهم در انتخاب و نگهداری ظروف آزمایشگاهی
- همیشه ظروف شیشهای ترکدار یا کدر را تعویض کنید.
- ظروف پلاستیکی را دور از نور مستقیم آفتاب نگه دارید.
- پیش از استفاده، ظروف باید شسته و خشک شوند تا اثر مواد قبلی باقی نماند..
- برای مواد خورنده، از ظروف مقاوم به اسید (مثلاً پلیپروپیلن) استفاده کنید.
تکنیک اسیدواش کردن ظروف شیشهای در آزمایشگاه
برای بسیاری از آزمایشهای دقیق، بهویژه در بیوشیمی و تجزیه فلزات سنگین، وجود حتی مقادیر ناچیز آلودگی در ظروف میتواند نتایج را تغییر دهد. اسیدواش (Acid Wash) یکی از روشهای مؤثر برای پاکسازی کامل ظروف شیشهای است.
مراحل اسیدواش
شستوشوی اولیه: ظروف را با شوینده ملایم و آب مقطر بشویید تا آلودگیهای سطحی پاک شود.
غوطهوری در اسید: ظروف را برای چند ساعت (معمولاً 12 تا 24 ساعت) در محلول اسید نیتریک 10% یا هیدروکلریک 1:1 قرار دهید.
آبکشی دقیق: چندین بار با آب مقطر شسته شود تا هیچ اثری از اسید باقی نماند.
خشککردن: پس از آب کشی ظروف باید در هوای آزاد یا آون در دمای حدود 60 درجه سانتیگراد خشک شوند.
نکات ایمنی:
- همیشه از دستکش و عینک ایمنی استفاده کنید.
- هرگز اسید را روی ظروف گرم نریزید.
- محل انجام کار باید دارای هود یا تهویه مناسب باشد.
نکات ایمنی در استفاده از ظروف آزمایشگاهی
- از ظروف ترکدار استفاده نکنید.
- در هنگام حرارت دادن، از گیره مخصوص استفاده کنید.
- هیچگاه در ظروف آزمایشگاهی مواد غذایی یا آشامیدنی نگهداری نکنید.
- در پایان کار، ظروف آلوده به مواد بیولوژیکی را در اتوکلاو استریل نمایید.
راهنمای خرید ظروف آزمایشگاهی از پاتولوژی شاپ
در سایت پاتولوژی شاپ شما میتوانید انواع ظروف آزمایشگاهی با برندهای معتبر را مشاهده و خریداری کنید.
ویژگیهای خرید از پاتولوژی شاپ:
- ارائه محصولات اورجینال با قیمت رقابتی
- ارسال سریع به سراسر کشور
- مشاوره تخصصی رایگان در انتخاب ظروف متناسب با نیاز آزمایشگاه شما
سخن پایانی
ظروف آزمایشگاهی ستون فقرات هر آزمایشگاه محسوب میشوند. انتخاب صحیح، نگهداری درست و پاکسازی علمی این ظروف، تأثیر مستقیمی بر دقت نتایج دارد. پاتولوژی شاپ با ارائه مجموعهای کامل از ظروف شیشهای، پلاستیکی و فلزی، همراه مطمئن شما در تجهیز و بهینهسازی عملکرد آزمایشگاه است.
منابع
https://en.wikipedia.org/wiki/Beaker_(laboratory_equipment)
https://www.scientificglassservices.co.uk/glassware-in-focus-the-erlenmeyer-flask