در آزمایشگاههای پاتولوژی، بلوک پاتولوژی (Pathology Block) به عنوان یک واحد اساسی برای نگهداری و بررسی بافتهای بدن شناخته میشود. این بلوکها نه تنها امکان بررسی ساختار سلولی و بافتی را فراهم میکنند بلکه به محققان و پزشکان اجازه میدهند نمونهها را برای سالها ذخیره و بازیابی کنند. در این مقاله سایت پاتولوژی شاپ تلاشمان این است که شما را با یکی از مفاهیم تکنیکی پاتولوژی آشنا کنیم. سوال اصلی در این مقاله این است که بلوک پاتولوژی چیست و چه اهمیتی دارد. با ما همراه باشید.
مقدمهای بر بلوک پاتولوژی (Introduction to Pathology Block)
بلوک پاتولوژی را میتوان به نوعی «مخزن دائمی بافت» در نظر گرفت که هر برش میکروسکوپی از آن، اطلاعات ارزشمندی درباره وضعیت بیمار ارائه میدهد. پیچیدگی های پاتولوژیک اغلب حتی باتجربهترین پزشکان را نیز دچار استرس می کنند. کلید نهایی رمزگشایی این معماهای پزشکی در بلوکهای بافتی پاتولوژی جاسازی شده است. این بلوکها با حفظ ساختارهای پیچیده سلولی، به پاتولوژیستها اجازه میدهند تا در دنیای مولکولی عمیقاً کاوش کنند و منشأ بیماری، مراحل و ویژگیهای آن را با دقت بینظیری کشف کنند که منجر به مراقبت دقیق و شخصیسازیشده از بیمار میشود. برخی از مزایای تهیه بلوک پاتولوژی عبارتند از:
- نگهداری: ساختارهای سلولی را در موم پارافین حفظ میکند.
- دقت: شناسایی دقیق بیماری را ممکن میسازد.
- تشخیص: تشخیص ناهنجاریها را تسهیل میکند.
- برنامهریزی درمان: به تدوین برنامههای مراقبتی متناسب کمک میکند.
- پزشکی شخصیسازیشده: از مراقبتهای سفارشی بیمار پشتیبانی میکند.
- پیشرفتهای پزشکی: نوآوریهای جدید در مراقبتهای بهداشتی را هدایت میکند.
- پیوند تاریخی: دستاوردهای گذشته را با پیشرفتهای آینده پیوند میدهد.
- آنالیز میکروسکوپی: امکان بررسی دقیق بافت را فراهم میکند.
- مراقبت دلسوزانه: استراتژیهای درمانی مؤثر و متمرکز بر بیمار را تضمین میکند.
مراحل تهیه بلوک پاتولوژی (Steps of Pathology Block Preparation)
تهیه و آماده سازی بلوک پاتولوژی که از کیفیت بهینه برخوردار باشد، مستلزم طی شدن مراحلی است که باید متوالیا و بر اساس زمان بندی مناسب انجام شود. این مراحل بطور خلاصه عبارتند از:
تثبیت (Fixation)
تثبیت اولین و یکی از مهمترین مراحل در تهیه بلوک پاتولوژی است. در این مرحله، بافت نمونه با استفاده از محلول فیکساتیو مانند فرمالین ۱۰٪ (10% Formalin) تثبیت میشود تا از فساد و تغییرات بافتی جلوگیری شود.
نکته تخصصی در مرحله تثبیت این است که تثبیت ناکافی میتواند باعث بروز آرتیفکتها (Artifacts) یی شود که تشخیص بافت را دشوار یا حتی غیرممکن میکنند. به عنوان مثال، تثبیت ناکافی یانامناسب ممکن است باعث جمعشدگی سلولها یا تغییر رنگ هستهها شود.
پردازش بافت (Tissue Processing)
پس از تثبیت، بافت باید برای جاسازی در پارافین آماده شود. این مرحله شامل چند زیرمرحله است:
دهیدراسیون (Dehydration)
حذف آب با استفاده از الکل با غلظتهای مختلف.
شفافسازی (Clearing)
جایگزینی الکل با مادهای که با پارافین سازگار باشد، معمولاً این ماده زایلن (Xylene). است.
نفوذ پارافین (Paraffin Infiltration)
جایگزینی مواد شفافکننده با پارافین مذاب تا پارافین به طور کامل در بافت نفوذ کند.
امروزه اغلب آزمایشگاهها از تیشو پروسسور اتوماتیک (Automated Tissue Processor) استفاده میکنند که با بکارگیری آن فرآیند سریعتر، یکنواختتر و با خطای کمتر انجام میشود.
جاسازی در پارافین (Embedding in Paraffin)
در مرحله جاسازی، بافت کاملاً در پارافین فرو برده شده و در قالبهای مخصوص قرار میگیرد. جهتگیری بافت (Tissue Orientation) باید به گونهای باشد که قسمت مورد نظر برای تشخیص در برش میکروسکوپی قابل مشاهده باشد.
شکلگیری بلوک (Block Formation)
پس از سرد شدن پارافین، بلوک به صورت جامد در میآید و آماده برش میشود. بلوکها به منظور شناسایی دقیق معمولاً با کد نمونه (Sample Code) برچسبگذاری میشوند تا عدم اشتباه در طول فرآیند آزمایشگاهی تضمین شود.
اجزای بلوک پاتولوژی (Components of Pathology Block)
یک بلوک پاتولوژی استاندارد شامل اجزای زیر است:
قالب پارافین (Paraffin Mold)
محفظهای که پارافین و بافت در آن قرار داده میشوند.
بافت جاسازی شده (Embedded Tissue)
نمونه بافتی که برای تشخیص و آزمایش آماده شده است.
کدگذاری و برچسبگذاری
برای شناسایی دقیق نمونهها و جلوگیری از اشتباهات آزمایشگاهیCoding & Labeling. بر روی بلوک پارافین انجام میشود
اجزای بلوک پاتولوژی (Components of Pathology Block)
یک بلوک پاتولوژی استاندارد شامل اجزای زیر است:
قالب پارافین (Paraffin Mold)
محفظهای که پارافین و بافت در آن قرار داده میشوند.
بافت جاسازی شده (Embedded Tissue)
نمونه بافتی که برای تشخیص و آزمایش آماده شده است.
کدگذاری و برچسبگذاری
برای شناسایی دقیق نمونهها و جلوگیری از اشتباهات آزمایشگاهیCoding & Labeling. بر روی بلوک پارافین انجام میشود.
با استفاده از میکروتوم (Microtome)، برشهای بسیار نازک از بلوک تهیه میشود که ضخامت آنها معمولاً بین ۳ تا ۵ میکرومتر است. این برشها روی لام میکروسکوپی (Microscope Slide) قرار میگیرند و برای رنگآمیزی و بررسی آماده میشوند.
رنگآمیزی هماتوکسیلین-ائوزین (H&E Staining)
رایجترین روش رنگآمیزی در پاتولوژی، هماتوکسیلین-ائوزین (Hematoxylin & Eosin, H&E) است. این روش ساختار سلولی و بافتی را واضح میکند و امکان تشخیص انواع سلولها و ناهنجاریها را فراهم میکند. تهیه بلوک پاتولوژی این روند را تسهیل میکند.
رنگآمیزیهای اختصاصی (Special Stains)
برای شناسایی ساختارها یا عوامل خاص، از رنگآمیزیهای اختصاصی مانند PAS (Periodic Acid-Schiff)، Masson’s Trichrome و غیره از بلوک پاتولوژی استفاده میشود. این رنگآمیزیها به تشخیص بیماریهای خاص یا شناسایی بافتها و مواد داخل سلولی کمک میکنند.
تکنیکهای پیشرفته (Advanced Techniques)
ایمنوهیستوشیمی (Immunohistochemistry, IHC)
تشخیص پروتئینهای خاص با استفاده از آنتیبادیها.
تشخیص مولکولی (Molecular Diagnostics)
بهینه سازی بررسی DNA، RNA و جهشهای ژنتیکی برای تشخیص دقیق بیماریها از اهداف تکنیک تهیه بلوک پاتولوژی است.
اهمیت بلوک پاتولوژی در تشخیص بیماریها (Importance in Disease Diagnosis)
بلوک پاتولوژی امکان بررسی دقیق و چند مرحلهای بیماریها را فراهم میکند:
- سرطانها: (Cancers) شناسایی نوع، درجه و مرحله تومور
- بیماریهای التهابی: (Inflammatory Diseases) تشخیص نوع التهاب و سلولهای درگیر
- بیماریهای ژنتیک و نادر: (Genetic & Rare Diseases) بررسی تغییرات مولکولی و ساختاری برای تشخیص دقیق.
استانداردها و نکات کیفی (Standards and Quality Control)
مهمترین فاکتورهای مؤثر در تهیه یک بلوک پاتولوژی مناسب عبارتند از:
کیفیت پارافین (Paraffin Quality)
پارافین با خلوص و نقطه ذوب مناسب باعث نفوذ کامل بافت میشود.
کنترل دما در پروسسور (Processor Temperature Control)
کنترل دقیق میزان دما در پروسسور اتوماتیک و پروسسینگ دستی موجب جلوگیری از آسیب حرارتی به بافت نمونهها میشود.
نگهداری طولانیمدت بلوکها (Archiving of Blocks)
ذخیرهسازی مناسب نمونهها در قالب بلوک پارافینه برای مطالعات آینده و تستهای اضافی اهمیت زیادی دارد.
چالشها و خطاهای رایج (Challenges & Common Errors)
برخی از عوامل کاهنده کیفیت بلوک پاتولوژی عبارتند از:
- آرتیفکتها (Artifacts) یا لکهها، چینها و انقباضات غیرطبیعی که تشخیص را دشوار میکنند.
- نفوذ ناکامل پارافین (Incomplete Infiltration) باعث برش سخت و آسیب به بافت میشود.
- مشکلات برش (Sectioning Problems) ناشی از بهینه نبودن بلوک پاتولوژی موجب برشهای ناصاف یا ناقص میشوند که کیفیت بررسی میکروسکوپی را کاهش میدهد.
جمعبندی
بلوک پاتولوژی (Pathology Block) ستون فقرات فرآیند تشخیص در آزمایشگاههای پاتولوژی است. کیفیت بالای بلوکها، انتخاب صحیح پارافین، تثبیت مناسب و نگهداری صحیح، نقش مستقیم در دقت تشخیص بیماریها دارد. با پیشرفت تکنولوژی، بلوکها همچنان پایهای برای تکنیکهای پیشرفته مانند ایمنوهیستوشیمی (IHC) و تشخیص مولکولی (Molecular Diagnostics) خواهند بود. برای آشنایی بشتر با نحوه تهیه و نگهداری بلوک پاتولوژی با کارشناسان سایت پاتولوژی شاپ به آدرس https://pathologyshop.com تماس بگیرید.