میکروسکوپ ابزاری است که از یک جسم کوچک بزرگنمایی تصویری بهدست میدهد. آشناترین نوع میکروسکوپ، میکروسکوپ نوری است که از نور مرئی متمرکز شده از طریق لنزها استفاده میکند. حتی سادهترین میکروسکوپها هم از اجزای مهم اصلی و اجزای حمایت کننده یا ساختاری تشکیل شدهاند. در این مقاله سایت پاتولوژی شاپ شما را با این اجزای میکروسکوپ آشنا خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
میکروسکوپ چه میکند؟
کلمه “میکروسکوپ” از کلمه لاتین “microscopium” گرفته شده است که از کلمات یونانی “mikros” به معنای “کوچک” و “skopein” به معنای “نگاه کردن” گرفته شده است. میکروسکوپها که در قرن شانزدهم ساخته شدهاند، ابزارهایی هستند که در آزمایشگاههای علمی برای تجسم اشیاء بسیار کوچک مانند سلولها و میکروارگانیسمها استفاده میشوند و تصاویری بزرگنمایی شده به دست میدهند.
◁◁ مطالب مرتبط: میکروسکوپ آزمایشگاهی
اجزای میکروسکوپ
ما قصد داریم برای آشنایی با میکروسکوپ ابتدا بخشها یا اجزای مختلف آن را بشناسیم. میکروسکوپها عموماً از بخشهای ساختاری و اجزای آن و بخشهای نوری تشکیل شدهاند.
بخش ساختاری، بخشی است که میکروسکوپ و اجزای آن را نگه میدارد و آن را پشتیبانی میکند و بخش نوری برای بررسی یا مشاهده تصاویر یک نمونه/شیء استفاده میشود. در ادامه ما این دو مجموعه را باز هم بیشتر بررسی میکنیم.
◁◁ مطالب مرتبط: میکروسکوپ چشم پزشکی
بخشهای ساختاری میکروسکوپ
بخش ساختاری یک میکروسکوپ تمام اجزای یک میکروسکوپ را پشتیبانی و کنترل میکند. در یک میکروسکوپ سه بخش ساختاری یعنی سر، بازو و پایه وجود دارد.
- سر
سر یک لوله فلزی استوانهای است که عدسی چشمی را در یک سمت خود نگه میدارد و انتهای دیگر آن به سمت عدسی شیئی یا قطعه بینی است. به این استوانه لوله چشمی نیز گفته میشود. این جزء از اجزای میکروسکوپ، عدسی چشمی را به عدسی شیئی متصل میکند. نوری که از شئی مورد مطالعه میگذرد از داخل این لوله انتقال مییابد.
- بازو
بازو قسمتی است که پایه را به سر و لوله چشمی را به پایه میکروسکوپ متصل میکند. سر میکروسکوپ را پشتیبانی میکند و هنگام حمل میکروسکوپ نیز استفاده میشود. برخی از میکروسکوپهای باکیفیت دارای بازوی مفصلی با بیش از یک مفصل هستند که امکان حرکت بیشتر سر میکروسکوپ را برای مشاهده بهتر فراهم میکند.
- پایه
پایه پایینترین بخش میکروسکوپ است که کل ساختار میکروسکوپ را پشتیبانی و ثبات و پایداری میکروسکوپ را تأمین میکند. معمولاً برخی از اجزای میکروسکوپ مثل روشنکنندهها، کلیدهای روشنایی و سیستمهای سیمکشی الکتریکی در پایه تعبیه میشوند.
◁◁ مطالب مرتبط: میکروسکوپ جراحی
بخشهای نوری میکروسکوپ
بخشهای نوری، بخشهای اصلی میکروسکوپ هستند که برای مشاهده یا بررسی نمونه استفاده میشوند. این اجزای نوری برای مشاهده، بزرگنمایی و تولید تصویر از نمونهای که روی یک اسلاید قرار گرفته است، بکار گرفته میشوند. قطعات نوری به طور روتین شامل عدسی چشمی، لوله چشمی، قطعه بینی، لنزهای شیئی، دستگیره تنظیم، استیج، گیرههای استیج، دیافراگم، روشن کننده میکروسکوپی، کندانسور، دیافراگم و قطعات دیگر میشوند.
- عدسی ها یا لنزها
میکروسکوپها به عدسیهایی برای بزرگنمایی مجهز شده اند. هر کدام از عدسیها قدرت بزرگنمایی خاص خود را دارند. بسته به نوع لنز و با توجه به قدرت کانونی آن، نمونه با بزرگنمایی مشخصی قابل روئیت میشود. هر میکروسکوپ باید حداقل یک عدسی یا لنز چشمی و یک عدسی یا لنز شیئی داشته باشد که در ادامه با آنها آشنا میشویم.
- عدسی چشمی
عدسی چشمی (لنز چشمی) نزدیکترین نقطه به چشم بیننده است. این عدسیها در بالای میکروسکوپ قرار دارند. این لنزها دارای قدرتهای بزرگنمایی متفاوت از 5X تا 30X هستند اما رایجترین لنزهای چشمی با بزرگنمایی 10X یا 15X هستند که برای دومین بار تصویر را بزرگ میکنند.
- عدسی شیئی
لنز یا عدسی شیئی، عدسی است که نزدیکترین لنز به نمونه مورد مطالعه است. این لنزها روی قسمت بینی نصب میشوند. یک میکروسکوپ استاندارد دارای 3 تا 4 عدسی با قدرتهای بزرگنمایی مختلف شامل 4X، 10X، 40X و 100X است. لنزهای شیئی ابتدا نور ارسال شده از نمونه را دریافت و برای اولین بار تصویر را بزرگ میکنند. کوچکترین لنز دارای کمترین قدرت است و به تدریج طولانیترین لنز دارای بالاترین قدرت خواهد بود.
- تنظیم کننده دیوپتر
تنظیم دیوپتر یک دکمه کنترلی است که برای اصلاح هرگونه تفاوت بینایی و جبران تفاوت بین دو چشم بیننده استفاده میشود.
- قطعه بینی
قطعه بینی یک ساختار دایرهای شکل متحرک است که تمام عدسیهای شیئی را در خود جای میدهد. به این قطعه برجک گردان نیز گفته میشود. قطعه بینی به لوله بدنه متصل است و درست بالای استیج قرار دارد. می توان قطعه بینی را در جهت عقربههای ساعت یا خلاف جهت عقربههای ساعت چرخاند تا بزرگنمایی را کم یا زیاد کند. تغییر در بزرگنمایی به دلیل تغییر در عدسی شیئی مورد استفاده است.
- دستگیرههای تنظیم
دستگیرههای تنظیم، دستگیرههای کنترلی هستند که برای تمرکز میکروسکوپ بر روی نمونه استفاده میشوند. این دستگیرهها دو نوع هستند.
- دستگیره تنظیم دقیق
دستگیره تنظیم دقیق یا Fine Adjustment Knob برای تنظیم دقیق استفاده میشود. این یک دستگیره کوچکتر است و برای حرکت دادن بسیار آهسته استیج به سمت بالا یا پایین استفاده میشود. با هر چرخش دستگیره تنظیم دقیق، جابجایی در فاصله بسیار کم اتفاق میافتد. از این میزان جابجایی برای وضوح بیشتر تصویر استفاده میشود. این حرکت بیشتر هنگام مشاهده با قدرت بالا استفاده میشود.
- دستگیره تنظیم درشت
دستگیره تنظیم درشت یا Coarse Focus Knob برای فوکوس کردن تصویر تحت بزرگنمایی با قدرت کم استفاده میشود. این دستگیره بزرگتر است و برای بالا و پایین بردن بسیار سریع استیج بکار گرفته میشود. استیج با کمک دستگیره تنظیم درشت به سرعت بالا یا پایین میرود.
- استیج
استیج یک پلتفرم تخت و از اجزای میکروسکوپ است که نمونه را در جای خود نگه میدارد. متداولترین استیج، استیج مکانیکی است که امکان کنترل اسلایدها را با حرکت دادن آنهاروی استیج با استفاده از دستگیرههای مکانیکی، به جای حرکت دستی آنهافراهم میکند.
- دستگیرههای کنترل استیج
دستگیرههای کنترل استیج، دستگیرههای کنترلی هستند که برای حرکت مکانیکی استیج استفاده میشوند. معمولاً استیج یک میکروسکوپ به دو دستگیره مجهز است؛ یکی برای حرکت استیج به چپ و راست و دیگری برای حرکت آن به جلو و عقب. با این کار اسلاید کاملاً در میدان دید مشاهده کننده حرکت میکند.
- دیافراگم
دیافراگم شکاف یا سوراخی در استیج میکروسکوپ است که از طریق آن نور منتقل شده از تأمین منبع نور به استیج میرسد. دیافراگم به عنبیه نیز معروف است. این بخش شدت نور و اندازه پرتو نوری که به نمونه میرسد را کنترل میکند.
- روشن کننده میکروسکوپ
روشن کننده میکروسکوپیک منبع نور است. در میکروسکوپهای نوری، از لامپهای الکتریکی مختلف با ولتاژ پایین به عنوان منبع نور ثابت استفاده میشود.
- کندانسور
کندانسورها لنزهایی هستند که برای جمعآوری و تمرکز نور از روشن کننده به نمونه استفاده میشوند. کندانسورها زیر استیج و کنار دیافراگم میکروسکوپ قرار دارند. آنها نقش مهمی در تضمین تولید تصاویر واضح و شارپ با بزرگنمایی بالای 400X و بالاتر دارند. هرچه بزرگنمایی کندانسور بیشتر باشد، تصویر واضحتر است.
- دستگیره فوکوس کندانسور
این دستگیره کندانسور را به سمت بالا یا پایین حرکت میدهد بنابراین مشاهده کننده را قادر میسازد که تمرکز نور بر روی نمونه را کنترل کند.
- رک استاپ
بهدلیل آنکه ممکن است چسبیدن عدسی شیئی به نمونه آسیب برساند، رک استاپ کنترل میکند که استیج تا چه میزان میتواند حرکت کند و از نزدیک شدن بیش از حد لنز شیئی به لام نمونه جلوگیری میکند. در واقع رک استاپ وظیفه جلوگیری از بالا آمدن بیش از حد اسلاید نمونه و برخورد با لنز شیئی را بر عهده دارد.
- سوئیچ نور
سوئیچ نوریک دستگاه کنترل الکتریکی است. از کلیدهای روشنایی برای روشن و خاموش کردن روشنگر استفاده میشود.
سخن نهائی: میکروسکوپ از قطعات مختلفی تشکیل شده است که به دو دسته ساختاری و نوری تقسیم میشوند. هر قسمت از میکروسکوپ عملکرد و اهمیت متفاوتی دارد. میکروسکوپ روی یک پایه قرار میگیرد و بازوی آن، پایه را به سر آن متصل میکند. دستگیرههای تنظیم را میتوان در زیر بازو پیدا کرد و استیج جایی است که نمونه و دیافراگم در آن قرار دارند. عدسی چشمی و شیئی درست در بالای بازو قرار دارند. لطفا برای دریافت اطلاعات تکمیلی به سایر مقالات سایت پاتولوژی شاپ مراجعه کنید.
منابع: